หัวข้อวิจัย กระบวนการพัฒนาระบบการจัดการชะกาตของคณะกรรมการอิสลามประจำจังหวัด
สตูลและจังหวัดพัทลุง
คณะนักวิจัย ดร.ธวัช นุ้ยผอม
นายอริศ หัสมา
ดร.หมะหมูด หะยีหมัด
ผู้ช่วยศาสตราจารย์สุทธิศักดิ์ ดือเระ
ดร.อุสมาน ยูนุ
นายอับบาส หลับด้วง
นายอูบัยดิลละห์ เจะดายอ
หน่วยงานที่รับผิดชอบ วิทยาลัยอิสลามศึกษา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี
ปีที่ได้รับงบประมาณ 2559
กระบวนการพัฒนาระบบการจัดการชะกาตของคณะกรรมการอิสลามประจำจังหวัด
สตูลและจังหวัดพัทลุง
คณะนักวิจัย ดร.ธวัช นุ้ยผอม1
นายอริศ หัสมา1
ดร.หมะหมูด หะยีหมัด1
ผศ.สุทธิศักดิ์ ดือเระ2
ดร.อุสมาน ยูนุ2
นายอับบาส หลับด้วง3
นายอูบัยดิลละห์ เจะดายอ3
บทคัดย่อ
การวิจัยเรื่องกระบวนการพัฒนาระบบการจัดการชะกาตของคณะกรรมการอิสลามประจำจังหวัดสตูลและจังหวัดพัทลุงมีวัตถุประสงค์ดังนี้ (1) เพื่อศึกษารูปแบบและวิเคราะห์ปัญหาการจัดการชะกาตของคณะกรรมการอิสลามประจำจังหวัดสตูลและจังหวัดพัทลุง (2) เพื่อนำเสนอระบบการจัดการซะกาตแบบมีส่วนร่วมของประชาชนเพื่อนำไปเป็นข้อเสนอแนะในการพัฒนาระบบการจัดการชะกาตในจังหวัดสตูล จังหวัดพัทลุง และจังหวัดอื่นๆ ในอนาคต การรวบรวมข้อมูลแบ่งออกเป็น 3 ขั้นตอน คือ (1) การศึกษารูปแบบและวิเคราะห์ปัญหาการจัดการซะกาต จากตัวแทนคณะกรรมการอิสลามประจำจังหวัด คณะกรรมการมัสยิด และประชาชนทั่วไป (2) กระบวนการ (PAR) เพื่อพัฒนาแผนการจัดการชะกาตและดำเนินตามแผนผ่านกระบวนการการมีส่วนร่วม และ (3) ถอดบทเรียนเพื่อขยายผลสรุปข้อเสนอแนะจากคณะกรรมการอิสลามประจำจังหวัดผลการศึกษาพบว่า การมีส่วนร่วมในการจัดการซะกาตของคณะกรรมการอิสลามประจำทั้ง 2 จังหวัดมีน้อยมาก การจัดการซะกาตของหน่วยงานคณะกรรมการอิสมัสยิดส่วนใหญ่ การจัดการชะกาตส่วนใหญ่ดำเนินการโดยคณะกรรมการมัสยิด ซึ่งไม่มีการวางแผนที่เป็นลายลักษณ์อักษร และดำเนินการโดยธรรมเนียมปฏิบัติ การจัดเก็บชะกาตส่วนมากเกี่ยวข้องกับชะกาตฟิตเราะห์หรือชะกาตบุคคล ยกเว้นในจังหวัดสตูล บางมัสยิดมีการจัดเก็บซะกาตเกษตร (ข้าวเปลือก) ส่วนชะกาตจากทรัพย์สินทั่วไปนั้น ผู้มีหน้าที่ดำเนินการจ่ายโดยตรงกับผู้มีสิทธิรับที่ตัวเองเห็นสมควร ปัญหาและอุปสรรคที่สำคัญ ได้แก่ 1) ปัญหาทางด้านเศรษฐกิจชุมชนมุสลิม 2) มุสลิมไม่ทราบถึงความสำคัญของการจัดตั้งสถาบันชะกาต 3) ปัญหาบุคลากร
Developing a Zakat Management System of the Islamic Councils of Satun and Phatthalung
Abstract
This research entitled ‘the development process of Zakat management system of the Islamic Councils of Satun and Phatthalung’ has 2 main objectives: (1) to study models and to analyse issues of Zakat management in Islamic Councils of Satun and Phatthalung; (2) to conduct participatory research on Zakat management system with the aim to apply it in Satun, Phatthalung and other provinces in future. Data collection involves 3 main steps: (1) the study of the pattern and the analysis of the issues of Zakat management of the 2 provinces from members of provincial Islamic councils, mosque committees and ordinary people; (2) PAR process was applied to develop Zakat management plan; and (3) providing lessons learned from the study to provincial Islamic councils.
The results of this study indicated that the involvement of the provincial Islamic councils in Zakat management is limited. Islamic Committees of mosques were the main collector of Zakat. Zakat management of the Islamic Committees of mosques in the 2 provinces had no written plan and followed traditional system. Zakat collected was mainly Zakat fitr (personal (akat). In Satun province, Zakat on agricultural produce (paddy) was practiced in some mosques. As for Zakat on properties, people often paid directly to preferred beneficiaries. The main issues of Zakat management in the 2 provinces include: 1) economic problems of Muslim communities; 2) lack of awareness on the importance of institutionalization of Zakat; 3) human resource issues.
1อาจารย์แผนกเศรษฐศาสตร์และการจัดการในอิสลาม วิทยาลัยอิสลามศึกษา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี
2อาจารย์แผนกกฏหมายอิสลาม วิทยาลัยอิสลามศึกษา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี
3ผู้ช่วยวิจัยโครงการ วิทยาลัยอิสลามศึกษา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี