ฤทธิ์ต้านเชื้อ Staphylococcus aureus ที่ก่อโรคอาหารเป็นพิษของสารสกัด จากใบและผลกระทุ (Rhodomyrtus tomentosa) และการประยุกต์ใช้กับน้ำ

หัวข้อวิจัย ฤทธิ์ต้านเชื้อ Staphylococcus aureus ที่ก่อโรคอาหารเป็นพิษของสารสกัดจากใบและผลกระทุ (Rhodomyrtus tomentosa) และการประยุกต์ใช้กับน้ำสลัด

คณะนักวิจัย ดร. สุรศักดิ์ ลิ้มสุวรรณ 

นายกวินศักดิ์ จัตุฑะศรี 

ดร. อัจฉราภรณ์ อิสสุริยะ 

ดร. ธรรมรัตน์ แก้วมณี 

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ศศิธร ชูศรี 

Dr. Ifesan Beatrice Olawumi Temilade

หน่วยงานที่รับผิดชอบ คณะการแพทย์แผนไทย 

ปีที่ได้รับงบประมาณ 2557

ฤทธิ์ต้านเชื้อ Staphylococcus aureus ที่ก่อโรคอาหารเป็นพิษของสารสกัดจากใบและผลกระทุ (Rhodomyrtus tomentosa) และการประยุกต์ใช้กับน้ำสลัด

คณะนักวิจัย ดร.สุรศักดิ์ ลิ้มสุวรรณ1

นายกวินศักดิ์ จัตุฑะศรี1 

ดร.อัจฉราภรณ์ อิสสุริยะ2 

ดร.ธรรมรัตน์ แก้วมณี3

ผศ.ดร. ศศิธร ชูศรี1 

Dr. Ifesan Beatrice Olawumi Temilade4

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาฤทธิ์ของสารสกัดอะซีโตน เอทานอลและน้ำจากใบและผลกะทุ (Rhodomyrtus tomentosa) ต่อเชื้อ Staphylococcus aureus ที่แยกได้จากอาหาร (11 สายพันธุ์) และสายพันธุ์มาตรฐาน (2 สายพันธุ์) ทดสอบฤทธิ์การต้านเชื้อด้วยวิธี Disc diffusion พบว่าสารสกัดมีฤทธิ์ยับยั้ง S. aureus ทุกสายพันธุ์ที่ทดสอบ โดยมี Inhibition zone อยู่ในช่วง 8.5-15 mm และมีค่า Minimum inhibitory concentration (MIC) อยู่ในช่วง 7.8125 – >1000 μg/ml และ Minimum bactericidal concentration (MBC) อยู่ในช่วง 15.625 – >1000 μg/ml การศึกษาฤทธิ์ของสารสกัดด้วยวิธี Time-Kill Study ต่อเชื้อ S. aureus ATCC 23235 พบว่าสามารถฆ่าเชื้อได้ที่ความเข้มข้น 8MIC, 4MIC และ 2MIC ในเวลา 8, 10 และ 10 ชั่วโมง ตามลำดับ โดยเชื้อลดลงมากกว่า 3 log CFU/ml (ลดลงมากกว่า 99.9%) จากการทดสอบฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระพบว่าสารสกัดเอทานอลจากใบและผลกระทุมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระเมื่อทดสอบด้วยวิธีด้วยวิธี DPPH assay (IC50 4.6 และ 17.99 mg/ml), FRAP assay (Fe2SO4 equivalent 2.86 และ 2.36 μM Fe2SO4/mg sample), Total phenolic content (1512.43 และ 1958.1 mg of gallic acid/mg of extract) และ Total flavonoid content (19.2 และ 61.2 mg of catachin/mg of extract) การทดสอบความเป็นพิษของสารสกัดเอทานอลจากใบและผลกระทุในหนูขาวใหญ่ (Wistar rat) พบว่าสารสกัดไม่มีผลต่อพฤติกรรม น้ำหนักตัว น้ำหนักอวัยวะสัมพัทธ์ ค่าโลหิตวิทยา และค่าเคมีคลินิกของสัตว์ทดลอง การน้าสารสกัดเอทานอลจากใบกระทุมาประยุกต์ใช้กับน้ำสลัดและการประเมินคุณภาพทางประสาทสัมผัส (คะแนนเต็ม 9) พบว่าน้ำสลัดชนิดใสที่มีความเข้มข้นของสารสกัด 12.5 mg/ml มีคะแนนการยอมรับของผู้บริโภคในด้านลักษณะปรากฏ สี กลิ่น รสชาติ ความขม และความชอบโดยรวมสูงที่สุดที่เท่ากับ 7.13, 7.20, 7.07, 7.03, 6.97 และ 7.10 ตามลำดับ จากการทดสอบฤทธิ์ต้านเชื้อ S. aureus ATCC 23235 และ S. aureus W68 ของน้ำสลัดที่ผสมสารสกัดเอทานอลจากใบกระทุ โดยเก็บไว้ที่อุณหภูมิ 4 ๐C และ 10 ๐C เป็นเวลา 21 วันพบว่าสารสกัดมีฤทธิ์ในการฆ่าเชื้อ โดยที่ความเข้มข้น 25 และ 50 mg/ml อุณหภูมิ 4 C และ 10 ๐C พบว่าจ้านวนเชื้อลดลงจนถึงมากกว่า 99.9% ภายในระยะเวลา 3 วัน

Effect of Rhodomyrtus tomentosa leaf and fruit extracts on food poisoning Staphylococcus aureus and its application as salad dressing

Abstract

The aim of this study was to evaluate the antibacterial activity of the ethanol, acetone, and water extracts of Rhodomyrtus tomentosa leaf and fruit on Staphylococcus aureus isolated from foods (n = 11) and reference strains (n = 2). By disc diffusion method, all extracts demonstrated antibacterial activity against all bacterial strains with the zone of inhibition ranging from 8.5-15 mm. The minimum inhibitory concentration (MIC) and minimum bactericidal concentration (MBC) of the extracts were ranging from 7.8125 – >1000 and 15.625 – >1000 μg/ml, respectively. The result of time-kill study showed that the ethanol extract of leaf produced killing activity at concentration of 8MIC, 4MIC, and 2MIC within 8, 10, and 10 h, respectively. The viable cells were decreased more than 3 log CFU/ml (>99.9%) when compared with the untreated cells at the beginning. Both leaf and fruit ethanol extracts exhibited antioxidant by DPPH assay (IC50 4.6 and 17.99 mg/ml), FRAP assay (Fe2SO4 equivalent 2.86 and 2.36 μM Fe2SO4/mg sample), total phenolic content assay (1512.43 and 1958.1 mg of gallic acid/mg of extract), and total flavonoid content assay (19.2 and 61.2 mg of catachin/mg of extract). In the sub-chronic toxicity study of leaf and fruit ethanol extracts, there were no significant adverse effects on food consumption, body weight, organ weights, mortality, clinical chemistry, and hematology of rats at 5, 50, and 300 mg/kg body weight. The leaf ethanol extract was incorporated into homemade salad dressing and examined for its sensory properties. The results indicated that the salad dressing contained 12.5 mg/ml of the extract showed the best results by 9-point hedonic scaling with appearance, color, odor, flavor, bitterness, and overall acceptance scales of 7.13, 7.20, 7.07, 7.03, 6.97, and 7.10, respectively. The salad dressings contained the extract were investigated for their anti-S. aureus activity during storage at 4 and 10 ºC for 21 days. The result revealed that the salad dressings contained 25 and 50 mg/ml of the extract displayed bactericidal activity within the first day of storage at 4 and 10 ºC. Meanwhile, at concentration of 12.5 mg/ml, a reduction in S. aureus count was observed at day 1 and the bactericidal activity was detected at day 6.